Ubiór sarmaty

Sarmata (poza specyfiką zachowania) wyróżniał się przede wszystkim strojem. Zadacie może zatem pytanie, cóż taki szlachcic nosił. Spróbujemy przybliżyć najpopularniejsze elementy ubioru sarmackiego z XVII i XVIII.

Portret Wacława Rzewuskiego z końca XVIII wieku

Korpus - Mężczyzna nosił kaftan (żupan) ściągany rzemieniem albo pasem. Wierzchnim okryciem był płaszcz spinany na lewym ramieniu fibulą. Na żupan zazwyczaj wkładano długi kontusz z wywiniętym kołnierzem, który nie był zapinany i nosiła go wyłącznie szlachta. Jedną z charakterystycznych cech kontusza są rozcięte rękawy, zwane wylotami. Można je było zarzucać albo na plecy, lub wkładać za pas. Kontusz szyty był w kolorze który kontrastował z żupanem. Bogatsi szlachcice nosili żupany w kolorze czerwonym (karmazynowe), chłopi i biedniejsza szlachta szare żupany płócienne, z niefarbowanej wełny, a Żydzi czarne. Po ubraniu żupana oraz kontusza sarmata – szlachcic musiał przepasać się tzw. pasem kontuszowym, który stał się jedną z najbardziej charakterystycznych części stroju polskiego, był on bogato zdobiony oraz bardzo długi (od 2,5 do 4 metrów długości). Do cienkiego miękkiego pasa, którym przewiązywało się żupan przypinano szabelkę - karabelę.

Nogawice - skórzane spodnie (luźne albo workowate, nie robiło to większej różnicy - i tak żupan z kontuszem je zasłaniały)

Buty -  używane na co dzień wyrabiane były z miękkiej skóry, która farbowanej na żółto. Ponadto smarowano je woskiem, aby chronić przed wodą. Buty wkładało się razem z długimi cholewami, które były pofałdowane i ozdobione haftem oraz wytłoczeniem. Inaczej wyglądały buty noszone przez ludzi z niższych klas społecznych - te były farbowane na czarny kolor, wyrabiano je również z drewna a ocieplano wkładając do środka słomę.

Nakrycie głowy - zazwyczaj była to spiczasta czapka zwana baszłykiem. Wbrew pozorom, stanowiła istotny element w stroju sarmaty (czapkę zdejmowano aby wyrazić hołd lub na powitanie). Na przodzie czapki często mocowano za pomocą ozdobnej broszy pióro.

Bielizna - według panujących zasad nie powinna być pokazywana. Wykonywana zazwyczaj z płótna, jej krój był bardzo prosty i nie zawierał ozdób ani koronek. Na nogi zamiast skarpet używało się onuc, zrobionych z kawałków materiału.

Szalony historyk